یوسف‌شاه چکیوسفشاه، پسر غازی‌چک، یکی از حاکمان طایفه چک (چک‌ها طایفه‌ای شیعی مذهب در هند بودند) در کشمیر بود. ۱ - سلطنت یوسفشاهوی در ۹۸۷ به سلطنت رسید، اما اندکی بعد، سیدمبارک‌خان بیهقی و چند تن از امرای چک بر ضد او متحد شدند و او را از سلطنت برکنار کردند. [۱]
احمد بن محمد مقیم هروی، طبقات‌اکبری، ج۳، ص۵۰۰ـ۵۰۲، چاپ بی دی و محمد هدایت حسین، کلکته ۱۹۲۷ـ (۱۹۳۵).
[۲]
محمدقاسم بن غلامعلی فرشته، تاریخ فرشته (گلشن ابراهیمی)، ج۲، ص۳۶۵ـ۳۶۶، (لکهنو): مطبع منشی نولکشور.
[۳]
حسام‌الدین راشدی، تذکره شعرای کشمیر، ج۱، ص۱۷۰۹، بخش ۴، کراچی ۱۳۴۶ش.
[۴]
حسام‌الدین راشدی، تذکره شعرای کشمیر، ج۱، ص۱۷۱۸، بخش ۴، کراچی ۱۳۴۶ش.
۲ - کمک‌خواهی از اکبر شاهیوسفشاه به دربار اکبر رفت و اکبر سپاهی را همراه وی برای تسخیر کشمیر فرستاد. [۵]
احمد بن محمد مقیم هروی، طبقات‌اکبری، ج۳، ص۵۰۳ـ۵۰۴، چاپ بی دی و محمد هدایت حسین، کلکته ۱۹۲۷ـ (۱۹۳۵).
[۶]
محمدقاسم بن غلامعلی فرشته، تاریخ فرشته (گلشن ابراهیمی)، ج۲، ص۳۶۶، (لکهنو) : مطبع منشی نولکشور.
[۷]
حسام‌الدین راشدی، تذکره شعرای کشمیر، ج۱، ص۱۷۱۱، بخش ۴، کراچی ۱۳۴۶ش.
یوسف‌شاه برای وابسته نشدن به اکبر، در لاهور برای تأمین سپاه، از بازرگانان وام گرفت و به تته رفت و با پیروزی وارد سرینگر شد. [۸]
احمد بن محمد مقیم هروی، طبقات‌اکبری، ج۳، ص۵۰۴، چاپ بی دی و محمد هدایت حسین ، کلکته ۱۹۲۷ـ (۱۹۳۵).
[۹]
محمدقاسم بن غلامعلی فرشته، تاریخ فرشته (گلشن ابراهیمی)، ج۲، ص۳۶۶ـ۳۶۷، (لکهنو) : مطبع منشی نولکشور.
[۱۰]
حسام‌الدین راشدی، تذکره شعرای کشمیر، ج۱، ص۱۷۱۱ـ۱۷۱۲، بخش ۴، کراچی ۱۳۴۶ش.
به این ترتیب، یوسف‌شاه سلطنت مستقل خود را آغاز کرد و خواجه حیدر را به وزارت برگزید.۳ - لشکرکشی اکبرشاهاکبر در ۹۸۹، به کشمیر سفیر فرستاد و تعهدات یوسف شاه را به او یادآوری کرد و وی را به حضور خود خواند، اما او فرستادگان اکبر را بدون نتیجه بازگرداند. [۱۱]
احمد بن محمد مقیم هروی، طبقات‌اکبری، ج۳، ص۵۰۵ـ۵۰۶، چاپ بی دی و محمد هدایت حسین، کلکته ۱۹۲۷ـ (۱۹۳۵).
[۱۲]
محمدقاسم بن غلامعلی فرشته، تاریخ فرشته (گلشن ابراهیمی)، ج۲، ص۳۶۷، (لکهنو) : مطبع منشی نولکشور.
[۱۳]
حسام‌الدین راشدی، تذکره شعرای کشمیر، ج۱، ص۱۷۲۱ـ۱۷۲۲، بخش ۴، کراچی ۱۳۴۶ش.
در ۹۹۴، اکبر سپاهی را به فرماندهی راجا بهگوان داسِهندی روانه کشمیر کرد. به رغم پیروزی‌های اولیه، به دلیل سرما و کمبود آذوقه، برخلاف خواست اکبر، دو سپاه صلح کردند، مشروط بر آن‌که یوسف‌شاه سالیانه مقدار معینی مال بپردازد و به نام اکبر خطبه بخواند و سکه بزند.۴ - دستگیری یوسفشاهسپس، یوسف‌شاه به دیدن راجا بهگوان داس رفت، اما امیران بابری او را دستگیر کردند و نزد اکبر بردند. [۱۴]
احمد بن محمد مقیم هروی، طبقات‌اکبری، ج۳، ص۵۰۵ـ۵۰۶، چاپ بی دی و محمد هدایت حسین، کلکته ۱۹۲۷ـ (۱۹۳۵).
[۱۵]
محمدقاسم بن غلامعلی فرشته، تاریخ فرشته (گلشن ابراهیمی)، ج۲، ص۳۶۷، (لکهنو) : مطبع منشی نولکشور.
[۱۶]
حسام‌الدین راشدی، تذکره شعرای کشمیر، ج۱، ص۱۷۲۲، بخش ۴، کراچی ۱۳۴۶ش.
[۱۷]
صوفی، ج۱، ص۲۳۱ـ۲۳۲.
اکبر، یوسف شاه را زندانی کرد. اما فرزندش، یعقوب به جای پدر نشست و به جنگ ادامه داد. بهگوان داس، بر اثر شرایط دشوار جوّی، با یعقوب‌شاه صلح کرد [۱۸]
احمد بن محمد مقیم هروی، طبقات‌اکبری، ج۳، ص۵۰۵ـ۵۰۶، چاپ بی دی و محمد هدایت حسین، کلکته ۱۹۲۷ـ (۱۹۳۵).
[۱۹]
محمدقاسم‌بن غلامعلی فرشته، تاریخ فرشته (گلشن ابراهیمی)، ج۲، ص۳۶۷، (لکهنو): مطبع منشی نولکشور.
[۲۰]
حسام‌الدین راشدی، تذکره شعرای کشمیر، ج۱، ص۱۷۲۴، بخش ۴، کراچی ۱۳۴۶ش.
و کشمیر جزو قلمرو بابریان شد.۵ - پایان حکومت کشمیرحکومت مستقل کشمیر پس از یوسف و یعقوب پایان یافت. [۲۱]
محمدقاسم‌بن غلامعلی فرشته، تاریخ فرشته (گلشن ابراهیمی)، ج۲، ص۳۶۷، (لکهنو) : مطبع منشی نولکشور.
[۲۲]
حسام‌الدین راشدی، تذکره شعرای کشمیر، ج۱، ص۱۷۲۲، بخش ۴، کراچی ۱۳۴۶ش.
[۲۳]
محمود آزاد، تاریخ کشمیر، ج۱، ص۳۸۴، راولپندی ۱۹۹۰.
۶ - رابطه یوسف با اهل علمیوسف از مهم‌ترین شاهان چک بود. او اهل هنر و ادب را گرامی می‌داشت، در موسیقی متبحر بود و شعر نیکو می‌سرود. [۲۴]
حسام‌الدین راشدی، تذکره شعرای کشمیر، ج۱، ص۱۷۲۴ـ۱۷۲۵، بخش ۴، کراچی ۱۳۴۶ش.
۷ - وفاتیوسفشاه در ۹۹۹ در بِهار درگذشت و در پتنه دفن شد. ۸ - فهرست منابع(۱) محمود آزاد، تاریخ کشمیر، راولپندی ۱۹۹۰. (۲) صاحبزاده حسن‌شاه، تاریخ ریاست جمّول و کشمیر، چاپ عکسی از نسخه خطی کتابخانه عمومی شرقی خدابخش پتنه، ش ۴۰۱۴۵، میسرز کپور برادرس ناشران و تاجران کتب، ۱۹۶۳. (۳) محمدحیدر میرزا دوغلات، تاریخ رشیدی، چاپ عباسقلی غفاری‌فرد، تهران ۱۳۸۳ش. (۴) حسام‌الدین راشدی، تذکره شعرای کشمیر، بخش ۴، کراچی ۱۳۴۶ش. (۵) اطهرعباس رضوی، شیعه در هند، ترجمه مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی (واحد ترجمه)، ج۱، قم ۱۳۷۶ش. (۶) حمیدرضا سیدناصری، کشمیر: گذشته، حال، آینده، تهران ۱۳۸۰ش. (۷) محمدقاسم‌بن غلامعلی فرشته، تاریخ فرشته (گلشن ابراهیمی)، (لکهنو) : مطبع منشی نولکشور. (۸) احمدبن محمد مقیم هروی، طبقات‌اکبری، چاپ بی دی و محمد هدایت حسین، کلکته ۱۹۲۷ـ (۱۹۳۵). (۹) صوفی. (۱۰) وانی. (۱۱) محب‌الحسن. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «چک‌ها»، شماره۵۵۳۱. |